Инсульт мүгедектікке әкеп соғатын аурулардың ішінде бірінші орынға ие. Ол науқастың белсенділігін шектеп, оның өзінің ғана емес, жақындарының да өмір сүру деңгейін төмендетеді.
Инсульттан кейінгі оңалтудың негізгі міндеті – өзін-өзі күту және мүмкіндігінше жүру қабілетін қалпына келтіру. Мұнда қалпына келтіруді алғашқы күндерден бастау маңызды екенін баса атап өту керек.
Инсульттан айығу кешенді іс-шараларды қажет етеді, әрі дәрігерлердің де, пациенттің де, оның жақындарының қатысуын талап етеді.
Алматы қалалық жедел шұғыл көмек көрсету ауруханасы инсульт орталығының реабилитолог дәрігері Ибраева Ольга Шардарбекқызы инсульттан кейінгі оңалту туралы әңгімелейді.
Ольга Шардарбекқызы – жоғары санатты дәрігер-реабилитолог, С.Д.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ «Дене медицинасы және оңалту, спорттық медицина» кафедрасының ассистенті, денсаулық сақтау магистрі.
– Ми қан айналымының жедел бұзылуынан кейін қалпына келтірудің 4 негізгі кезеңі бар, – дейді Ольга Ибраева.
• Жедел. Ол 3-4 аптаға созылады. Инсульттен кейін алғашқы оңалту ауруханада жүргізіледі
• Ерте қалпына келтіру. Ол алты айға дейін созылады. Алғашқы 3 айда моториканы қалпына келтіру маңызды. Осы кезеңде инсульттен кейінгі оңалтуды мамандандырылған орталықта, санаторийде немесе үйде (дәрігердің тұрақты бақылауымен) жүргізуге болады.
• Кеш қалпына келтіру. Бұл кезең алты айдан бір жылға дейін созылады. Негізінен үйде немесе емхананың мамандандырылған оңалту бөлімінде жүргізіледі
• Кейінгі. Бұл кезең инсульттен кейін бір жылдан кейін басталады. Әдетте, қалпына келтіру шаралары үйде жүргізіледі.
Оңалту науқастың ерекшеліктеріне, оның ілеспе ауруларына және қазіргі жағдайына байланысты жеке-жеке таңдалады.
Жедел цереброваскулярлық бұзылулары бар науқастарды оңалту бірнеше негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
• Қозғалыс дағдыларын және қозғалыс функцияларын қалпына келтіру. Бұл оңалтудың маңызды бағыттарының бірі, өмірін өз бетінше сүру және әдеттегі өмірге оралу мүмкіндігін қалпына келтіруге көмектеседі. Пациенттермен жаттығу терапиясы, еңбек терапиясы жүргізіледі, физиотерапиямен бірге түрлі заманауи әдістер белсенді қолданылады.
• Толық сөйлеуді қалпына келтіру. Оңалтудың бұл бағыты инсульттен кейін сөйлеу қабілеті бұзылған науқастардың басқалармен қалыпты қарым-қатынасын қалпына келтіруге ықпал етеді. Логопедпен жеке сабақтар өткізіледі.
• Көру және қабақ қызметін қалпына келтіру. Оңалту офтальмологтың, реабилитологтың, жаттығу терапиясы нұсқаушысының және физиотерапевтің жетекшілігімен орындалатын шаралар кешенін қолдану арқылы жүзеге асырылады.
• Есін қалпына келтіру. Ойлау, есте сақтау және зейінді дамыту үшін жаттығуларды орындауға ынталандыру. Қажет болса, жүйке белсенділігін ынталандыратын дәрілер тағайындалады.
• Күнделікті дағдыларды қалпына келтіру. Инсульттен кейінгі оңалтудың бұл бағыты ең маңыздыларының бірі болып табылады, өйткені бұл ауруханадан үйге оралған кезде оның өз бетінше өмір сүруіне мүмкіндік береді. Науқас бұрын үйренген жағдайларға қайта бейімделеді, күнделікті тұрмыстық әдеттерін қалпына келтіреді.
Инсульттің жедел кезеңінде (аурудың алғашқы 3-4 аптасы) жүзеге асырылатын ерте реабилитацияның мақсаты тәуелсіздікке қол жеткізу бола алмайды, бірақ ол келесі кезеңде қажетті нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік беретін негізді құруы керек. Ерте реабилитацияның негізгі мақсаты тұрақты патологиялық жүйелердің (контрактуралар, артралгиялар, патологиялық қозғалыс стереотиптері мен позалары) қалыптасуын болдырмау немесе әсер етудің дәрілік және дәрілік емес әдістерін қолдана отырып, олардың ауырлығын төмендету болып табылады.
Қозғалыс жүйесін қалпына келтіру үшін пассивті, белсенді-пассивті терапиялық жаттығулар қолданылады. Жоғарғы және төменгі аяқ-қол бұлшықеттерін күшейтуге бағытталған күнделікті әрекеттер инсультпен ауыратын науқастардың денсаулығына оң әсерін тигізетіні, олардың өзін-өзі күту қабілетін арттыратыны дәлелденді.
